Op Wijnpad

Dag 6: 2e Pinksterdag, bezoek in Costières de Nîmes, proeven en dineren in La Clape

Op Pinkstermaandag rijden we na het ontbijt naar Bellegarde in de Costières de Nîmes om Jérôme Chardon (weer) te zien, in 2007 en 2008 werkten we met de wijnen van zijn Terre des Chardons. Op proeverij Renaissance des Appellations in Angers begin februari proefden we ze weer, dat beviel, ook de eind april toegestuurde monsters. Goede reden om er nu langs te gaan, geen spijt van. Eerst korte rondleiding door de biodynamische onderhouden wijngaarden (Demeter sinds 2002) bezaaid met rosse siliciumrijke galets roulés (rolkeien, rolling stones) op lichte, filtrerende bodem waarin de wortels diep kunnen gaan op zoek naar water… Helft van grond is bestemd voor olijfbomen, fruitbomen, seizoengroentes, als we aankomen worden kratjes vol glanzend donkergroene, nét geplukte courgettes uitgeladen.

Dan gaan we proeven, het hele (bescheiden) gamma op fles, 2023 is net gebotteld. Het zijn wijnen van een wonderbaarlijk intense expressie in de geur, gepaard aan een weldadig zachtfris, welhaast delicaat mondgevoel. Ook een fijne olijfolie trouwens, waarbij Jerome het verschil tussen Italiaanse, Franse en Spaanse uitlegt. Dat zit hem niet alleen in andere variëteiten, maar vooral in het moment van plukken: Italianen doen dat altijd groen, tikje onrijp; de Fransen precies rijp; in Spanje is juist overrijp usance. Als we er uit komen qua prijzen: binnenkort in dit theater: de zeldzame 2021 Clairette de Bellegarde (wit), de innemende 2023 Costières de Nîmes Rouge Bien Luné, de verfijnde 2022 Marginal (veel syrah) en de verrukkelijke olijfolie natuurlijk.

Dan door naar het zuiden, naar Château Pech Redon in La Clape. Christophe heeft een kamer gereserveerd in hotel aan het heerlijk unheimische Plage des Chalets bij Gruissan, oud vissersdorpje van houten huisjes op palen aan een oneindig breed- en verstrekkend zandstrand, de locatie van cultfilm Betty Blue, 37.2 le matin. Eerst naar het hotel, Christophe komt ons ophalen, lief, hoeven we vanavond na het proeven en diner op Pech Redon zelf niet meer in het kronkelende aardsdonker achter het stuur.

Inmiddels eind van de middag, prima tijd voor een wandel door de wijngaarden midden in de hallucinerende natuur van La Clape. Brem, tijm, rozemarijn en nog veel meer: alles in geurige, kleurige bloei. Er is hier dit voorjaar meer regen gevallen dan afgelopen twee jaar bij elkaar. ‘Ook niet zo moeilijk, want er was al 18 maanden geen druppel gevallen’. Natuur, wijnstokken en Christophe varen er nu wel bij. En hoe het in 2023 was kunnen we zien in perceel met jonge mourvèdre, compleet verdord en ondanks alle neerslag van 2024 nog niet hersteld.

Christophe vertelt dat in de Roussillon de gevolgen van de droogte nog veel dramatischer zijn, topproducenten als Gérard Gauby (Domaine Gauby) en Marjorie Gallet (Roc des Anges) zagen het niet meer zitten en hebben hun domein verkocht… We vergeten bijna dat we ook nog moeten proeven, eerst de wijnen op fles in de caveau, het proeflokaaltje dat in al die 23 jaar dat we hier komen onveranderd is, alleen de jaargangen (en prijzen) verschillen…. De zojuist gebottelde Epervier Blanc 2023 is nog timide, voorzichtig wat kamille, wilde venkel, kamille, brem, amandelbloesem, geconcentreerde volronde smaak, subtiel zoutige (zee nabij) finale. Centaurée Blanc 2022 (80% bourboulenc, 20% clairette), majestueus glas, met wat geroosterde hazelnootjes, wit fruit, volume, veel kracht en prachtige zuren, staat als een huis, gaat minstens tien jaar mee. Volgt Les Cades 2023 (70% syrah dit jaar), op het fruit (zwarte bessen, grenadine) gemaakt om de concentratie van 2023 wat te verluchtigen, in de afdronk zondoorstoofde salie. Éperon 2022 (100% carignan, geen hout) is in topvorm, heerlijk fruit, cacao, rijpe tannines, kruidige van de carignan (en van La Clape…), voor járen wijnplezier, dit najaar in het assortiment. Épervier Rouge 2021, maandje op fles, kleine oogst, maar niet zo warm en droog als 2023. Wat hout nog in de geur, enorm veel kruiderij (cades!), wierook, hars, wilde pepermunt. Centaurée Rouge 2020 is zich aan het sluiten, zomerreces? Maar wat een materie en finesse, essentie van La Clape. In de belendede cave proeven we daarna nog van het vat (demi-muid, 600 L) de wijnen die de basis voor Epervier Rouge en Centaurée Rouge 2022 vormen.

Grand temps pour l’apéro, het loopt tegen achten, honger bovendien. Dit in het huis, appartement van twee jaar geleden papa Jean-Claude waar zus Véronique en haar man … logeren die Parijs even zijn ontvlucht. Wachten is alleen nog op eega Marie (advocaat) die vandaag tweede pinksterdag gewoon vrijwillig heeft gewerkt. Daar is ze al, vrolijk, energiek en direct aanwezig als altijd. Het wordt een genoeglijke en lange avond… Het gebeurt (ons) niet vaak, zo open, vertrouwd, soms serieus dan weer hilarisch (incluis slappe lach hele gezelschap) met Fransen aan tafel te zitten.

Dag 7 Even naar Le Racou en Collioure

Oninteressant standaardontbijt in ons betonnen hotel, maar het uitzicht op immense strand en zee waar de zon voorzichtig uit oprijst is prachtig. Een dagje vrij gepland, aangezien we morgenochtend in de Roussillon moeten zijn, rijden we al zuidwaarts, bij Perpignan de A9 af richting zee, richting Marcs lievelingsgehucht Le Racou, tussen Argèles en Collioure , een (doodlopend) dorpstraatje, drie rijen oude vissershuisjes op het brede zandstrand, een knusse épicerie, een bar-tabac met rekje ansichtkaarten voor de deur, in het seizoen drie Catalaanse restaurantjes en twee hotelletjes met nog voor-de-euro-prijzen (en bedden…), c’est tout, de tijd lijkt hier gestold, is gestold.

Spijtig genoeg is bijna alles nog gesloten door het slechte weer tot nu (het is 21 mei) toe. We boffen, de zon schijnt, een terras is wel open, T-shirt-weer! Maar die zon verdwijnt alras, vanuit de Pyreneeën – luttele kilometers het binnenland in – drijven onheilspellend donkere wolken richting zee. Dan maar naar het hotel, op de oude weg naar Collioure, aimabele ontvangst, prettige kamer, goed bed, belle vue, jammer dat de regen duik in royale piscine nu niet aantrekkelijk maakt https://www.hotel-lesmouettes.com . Eind middag naar het pittoreske Collioure, normaal (te) toeristisch nu door het matige weer weldadig stil en door de smalle, kleurrijke Catalaanse straatjes dwalend, snap je waarom men hier – ondanks de drukte- van oudsher zo graag komt en terugkomt.

Dag 8 Op zoek naar Georg Meisnner in de Roussillon

Kosmopolitisch wijnconsultant Georg Meisnner kennen we sinds 2008, eerst vooral als (wijn)wetenschappelijk medewerker aan de universiteit van Geissenheim waar hij onderzoek deed naar het verschil in bodemleven van conventioneel, biologisch en biodynamisch bewerkte (voor het experiment speciaal aangelegde) wijngaarden, hij gaf een masterclass op onze proeverij, ook een voor de KVNW (Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren), later bezochten we hem in Alto Adige waar hij technisch directeur bij het biodynamische wijngoed Alois Lageder was, meer dan leerzaam een paar uurtjes door de wijngaarden te lopen, te praten en proeven met Georg. Van zijn boezemvriend (en onze leverancier) Flo Busch begrepen we dat Georg – zonder dat aan de grote klok te hangen- ook zelf een wijngaardje in de Roussillon heeft, twee zelfs. Dat maakt nieuwsgierig.

Op naar gehucht Cassagnes. Nooit van gehoord, al een poos niet in de Pyrénées-Orientales geweest, de navigatie moet het doen, het laatste stuk (we hebben in de wijngaard afgesproken, Georg heeft er huis noch kelder) coacht hij ons telefonisch over onverhard hobbelweggetje. Hij is er met het hele gezin, drie jonge pubers en eega hier drie dagen aan het veldwerk. We lopen door perceeltje carignan uit 1899, de muurtjes eromheen ter bescherming tegen koude bergwinden dateren ook uit die tijd. De wijn (die we later in kelder Flo Busch zullen proeven) heet Vindemiatrix. Andere wijngaard, niet ommuurd, is met oude (80-90 jaar) grenache op meer rossige steenbodem. De wijn: Serrat de la Plane.

We lunchen met de hele globetrottende familie (de kinderen spreken naast Duits ook Engels, Italiaans, Frans…), een geïmproviseerde picknick op campingstoeltjes bij de ook al 120 jaar oude cabane, een stenen hutje dat schapen, herders en wijngaardeniers tegen zon en onweer (Pyreneeën nabij) beschut. Boerenschapenkaas, worst en een heerlijk stevig desembrood, een glas wijn, meer heb je niet nodig…. Half vier plotseling, zij moeten door met hun werk, wij nog ruim twee uur noordwaarts, met metropool Montpellier in de spits als hindernis, naar Lauret in de Pic Saint-Loup waar sinds 1995 L’Auberge du Cèdre onze uitvalsbasis is om naast Clos Marie (800m verderop), leveranciers in de Larzac te bezoeken.

Dag 9: langs Flo Busch en bijna-buurman Olivier Jullien in Jonquières

We hebben om 10 uur bij Clos Marie afgesproken, maar Christophe appt bij het ontbijt dat het halfuurtje later wordt, hij is druk in de wijngaard. Pas de problème, profiteren we nog even van het heerlijke terras van de Auberge. Maar als we er zijn, is Christophe er nog steeds niet, hij komt uiteindelijk wel maar is nogal gestrest (zo kennen we hem niet), ce soir kans op orages, werk moet nu worden gedaan. Besluit snel genomen, we komen morgenochtend wel, agenda expres leeg gelaten voor eventuele wijzingen in afspraken.

Begin middag eerst naar Florian Busch in Jonquières, bekende ritje (1 uur normaal) via Saint-Martin de Londres wordt nog even een avontuur als bij Puéchabon (waar de Larzac begint) de D32 opgebroken en afgesloten blijkt, een alternatief is er niet behalve dan een half uur omrijden, een dorpsbewoner brengt uitkomst, bordjes cimetière (kerkhof) volgen, dan links, rechts, links langs voetbalveld, weer rechts, dan ….: een hele puzzeltocht, maar het lukt uiteindelijk. Flo Busch is net onze gast op de voorjaarsproeverij in Amsterdam geweest maar behalve na afloop aan tafel, hebben we elkaar nauwelijks gesproken, hij kwam zondagochtend aan, vertrok maandagochtend vroeg. We nemen nu de tijd en proeven alles wat op fles is rustig aan de keukentafel, vriendin Paola Ponsich proeft mee.

Fruitrijke Rosé 2023; verleidelijke Blanc Lou Bragalou 2023 van 100% grenache blanc , beste tot nu toe.; Orange wine Pierre qui Rolle 2022 (100% vermentino, hier rolle genoemd, schilinweking, houtopvoeding) is krachtig, viriel, staat als een huis. Bij de rouges is instapper Let it Flow 2023 (grenache, carignan korte maceratie) lekker maar wat oppervlakkig; beduidend meer materie in Heureux qui comme 2022 (veel carignan), rokerig, peperig, bessig, comfortabele rondeur, krokante tannines, très bon; Pointe du Jour 2022 (carignan, grenache, syrah, mourvèdre) is echt Languedoc, rond, rijk en zacht, kruidig, hout wel nog aanwezig. L’Odyssée de Flo 2022 (50% mourvèdre, rest syrah, grenache) is echt de prestigecuvée met luxueus hout, concentratie en lengte, maar minder verteerbaar als de rest. Dan naar de kelder, eerst de twee wijnen (2022) uit de Roussillon van Georg Meissner, ze worden hier, buiten de streek gemaakt en volgens de regels van de appellation, mogen ze dan geen Côtes du Roussillon meer heten…

Tjits proeft met Flo verder, Marc gaat alvast naar Olivier Jullien een paar honderd meter verderop, want we zijn inmiddels bijna uur achter op schema. Mas Jullien is een van de icoondomeinen van de Languedoc, poëet Olivier, in 1985 met wat aan de coöperatie  onttrokken wijngaarden begonnen, heeft meer gedaan voor het imago van de streek dan welke boer da ook. Olivier en onze Christophe Bousquet van Pech Redon groeiden hier in Jonquières samen op, als broertjes bijna, ze zijn altijd boezemvrienden gebleven. Ook wij kennen la famille Jullien al een tijdje, we verkochten in de jaren negentig met de wijnen van papa Jean-Pierre (Mas Cal Demoura), Marc plukte druiven bij vader en zoon in 1998, ook stond Olivier aan de wieg van project Les Vignes Oubliées van Jean-Baptiste Granier. Af en toe komen we Olivier tegen op een beurs maar meestal is dringen aan zijn stand, dus een goed idee om gewoon weer eens langs te gaan, samen te proeven, de ontwikkelingen in de Languedoc van de afgelopen 25 jaar door te nemen. Olivier is (vandaag) uiterst relaxt, heeft alle tijd , de rest van de middag voor ons gereserveerd. Tjits die wat later is komt op het erf papa Jean-Pierre tegen, wijnboer (en verzetsman) in ruste na verkoop domein in 2004, de eerste jaren verveelde hij zich te pletter, maar nu weer in de energie van de blessuretijd die hem nog rest.

Bij Olivier proeven we een prachtige serie van het vat, Blanc 2023 (carignan blanc 60%, chenin 30%, grenache blanc 10%), chique hout, floraal, verticaal, ingetogen, mooie zuren, gaat járen mee zoals (ook onze) ervaring uitwijst, zeker met deze meer hittebestendige druiven. Dan van recente aanplant in de hoogte (400m) bij Saint-Privat onder meer een energieke picpoul, bourboulenc en carignan blanc bestemd voor de (elk jaar weer andere) Cuvée États d’Âme. Ook bij rood mikt Olivier op druiven die warmte en temperatuurschommelingen aankunnen, meeste percelen (alleen de oudste niet) syrah en grenache zijn verkocht of opnieuw aangeplant met mourvèdre en carignan. We proeven nu nog apart (maar uiteindelijk te assembleren voor (klassieke cuvée) Autour de Jonquières: carignan (oude wijngaard door pa Jullien ooit gekocht van Christophe Bousquet’s vader) opmerkelijk delicaat en zacht. De mourvèdre is groener, peperiger, garrigues, vooral calament (mintige oregano, nepita), en zo proeven we nog een uurtje door van het vat… o.s. La Brune (oude grenache), wijnen uit het hoge Saint-Privat voor de Terrasses du Larzac ‘Carlan’ en ‘Lous Rougeos’, energieker, slanker dan die uit eigen Jonquières. Zijn laatste bébé, een wijn uit de koele Cevennen (bij Millau) van jonge aanplant pinot noir: veelbelovend, totaal anders natuurlijk, nog geen grote diepgang. We besluiten in het proeflokaal annex kantoor met nog een serie op fles. Geweldige proeverij en interactie, we zijn weer helemaal bij. Wijnen Mas Jullien, althans sommige, zijn verkrijgbaar bij https://www.delogie.nl/ in Amsterdam.

Dag 10: Clos Marie

Alweer laatste dag in de Languedoc, morgen, zaterdag zijn we in Sancerre. We hebben de hele ochtend voor Clos Marie, voor Christophe Peyrus, een van de beste vignerons van heel Frankrijk, van heel Europa, categorie champions league. Nog altijd even gedreven als die eerste keer in 1997, perfectionist in zijn biodynamisch veldwerk, perfectionist in het (natuurlijk) wijn maken, uitgesproken in zijn opvattingen, tegelijk openstaand voor die van anderen, en altijd weer bijlerend, zich afstemmend op de sterke en zwakke kanten van de jaargang. We dalen af in de Bourgondisch koele en vochtige kelder.

Eerst even een schets van laatste twee oogsten. In 2022 na regenachtig winter en begin voorjaar, drie maanden lang geen drup regen, waardoor weinig sap in de druiven, (te) weinig gebladerte voor de fotosynthese. Vooral bij wit (-25% qua volume) is dat proeven, enorm compact, gebald Manon 2022, rijk, kruidig en stevig. In 2023 voorkwamen twee orages (onweersbuien) in mei en juni dat fenomeen en hebben de wijnen meer sap en luchtigheid. Getuige de heerlijk energieke, fruitrijke Olivette 2023 van het vat; Cuvée Simon met veel fraîcheur; de uitbundig vrolijke wijn van zoon Simon zelf, jonge stokken van stuk of vijftien kriskras door elkaar aangeplante ‘vergeten’ druivensoorten; Métairies du Clos 2023 (veel oude carignan) is nog donker en compact; Les Glorieuses (-40% door hagel precies op dit perceel) is floraal, fijn en vooral: een en al élégance. Dan op begane grond op cuve, de zojuist gemaakte assemblages van verschillende fusten om in oktober te bottelen, 2022 Simon, Métairies du Clos (prachtig!) en Les Glorieuses.

En op net op fles Manon 2023 (komt dit najaar): open, perzik, amandelbloesem, volzacht, zalige fraîcheur. Voor de gein maakt Christophe een Manon 2011 open: toast (hydrocarbures zoals je die ook in oudere witte hermitage kunt vinden), rond en fijn, enorm energiek nog. Gelijk thuis in de kelder kijken of we nog een oude Manon toevallig hebben liggen… Nog een Métairies du Clos Blanc 2012 dan? Pourquoi pas. Van vooral 60+ stokken carignan blanc en clairette, mooi bouquet van honing, pollen, fijn caramel, in smaak geroosterde amandelen, onvoorstelbaar vitaal na 12 jaar. De magen knorren inmiddels, Christophe heeft niets urgents op het programma, terug naar de Auberge om met zijn drietjes en beide Manonnen op het terras van de Auberge te gaan lunchen en verder te kletsen.

Dag 11: naar Sancerre, naar la famille Fleuriet

Lange, rustige rit van 600km noordwaarts over A75 van Clermont l’Herault naar Clermont Ferrand, dwars door de Cevennnen en het Massif Central, dan de A71 tot Bourges en rechtsaf binnendoor naar Sancerre, naar Menetou-Râtel om precies te zijn iets voorbij Chavignol. Drukke boel daar zaterdag eind van de middag… Proeflokaal puilt uit en een ‘club de dégustation’ van man/vrouw of dertig stapt net uit een touringcar, schoolreisje voor 60-plussers, broer Benoît ontfermt zich over het kakelende consortium, Matthieu Fleuriet over ons. Eerst het nog niet gebottelde 2023 (net als in 2022 ruime, warme oogst). Zoals eerder gezegd en geschreven geen enkele wijn rijpt hier op RVS (roestvrijstaal) maar of op beton, of cementen eieren, amfora en en een enkeling op groot houten vat. Gelukkig: de wijnen mogen blijven leven…! Bovendien is de tweede malolactische gisting zoals in de Bourgogne de standaard: maakt wijnen voller, complexer, stabieler, en je hebt minder sulfiet nodig. Er is (nog) maar een handvol producenten in Sancerre dat zo werkt.

Hele gamma wit (Menetou, gewone Sancerre, Les Pierres (nieuwe cuvée silex, erg fraai), Marloup, Pur Jus (zonder sulfiet), en La Baronne (oude stokken, hout). Ook rood wordt met het jaar beter, zowel de malse, toegankelijke Menetou als de (inmiddels) drie, meer verfijnde cuvées sancerre. Volgt dezelfde serie uit 2022 op fles, maar de colonne van de wijnproefclub is ook net op weg naar de caveau. Gaan we toch sur la pelouse, op het grasveldje, proeven, oppert Mathieu. Goed plan, wel zo rustig, lekker in de open, frisse lucht te proeven, zeker als je de hele dag in de auto hebt gezeten (en weet dat je dat de volgende dag weer moet…).  De wijnen uit 2022 beginnen zich eigenlijk nu pas te openen, de ‘gewone’ sancerre bijvoorbeeld en dat terwijl deze (op fles sinds mei 2022) al weer bijna op is, we wisten het al: goede sancerres (wit en rood) hebben baat bij een, twee (liefst meer) jaar flesrijping, maar worden slachtoffer van hun eigen succes bijna altijd te vroeg gedronken.

De wijnen uit 2021 (veel lastiger jaar dan 2022 en 2023) staan nu in volle bloei, proef de Côte de Marloup maar… We krijgen ook nog een aantal experimentele cuvées voor onze wijnneuzen, een petnat, een vendanges tardives, een blanc met schilinweking, heel interessant maar nog niet aanbevelenswaardig. Tjits besluit ondertussen hier in juli een paar dagen terug te komen en dan ook andere topproducenten  (Pinard, Bouley, Vacheron, Pascal Cotât) te bezoeken om Sancerre met zijn geologische verscheidenheid aan bodems, die niet onder doet voor die van (naburige!) Chablis,  beter te leren kennen. Verslag volgt….

Dag 12: met horten en stoten naar huis…

Een zondag, de kleine 700km moet makkelijk te doen zijn in zeven uur maximaal. Het worden er tien. Files bij Parijs, Gent, Antwerpen en als bonustrack nog een extra lange op de A27 van Breda tot Utrecht…. Niettemin : een fijne, buitengewoon leerzame reis… En dat was het.